Bir Zamanlar Maraş
Güncelleme: 9 Mayıs 2021
Maraş’ın geçmişten günümüze ulaşan fotoğraflarını, tarihi, öyküsü ve çeken kişilere dair detaylı bilgileriyle bu sayfada derliyorum. Elime telifi bulunmayan yeni fotoğraflar geçtikçe yazıyı güncelleyeceğim.
1883 – Maraş Aslanı

M.Ö. 9. yy’da yapıldığı tahmin edilen Maraş Aslanı henüz İstanbul’a taşınmamış. Hitit döneminden kalma Maraş’ın en önemli eseri olan Maraş Aslanı tüm ihtişamıyla kale kapısından şehri izliyor. Fotoğraf 1886 yılında William Wright tarafından yayınlanan Hitit İmparatorluğu isimli kitaptan alınmıştır. Muhtemelen Maraş’ta görevli bir misyoner olan hakkında detaylı bilgi bulamadığım Doktor Gwyther isimli birisi tarafından çekildiği belirtilmiş. Fotoğrafın altında yazı da şöyle diyor: Maraş Kalesi’nde Hitit Yazıtlı Aslan Heykeli
1886 – Maraş Aslanı

Evliya Çelebi Maraş Kalesinde dört tane aslan heykeli gördüğünü anlatır. Bugün bir önceki fotoğrafta gördüğümüz aslan heykeli dışında bilinen ikinci aslan heykeli de İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde yer alıyor. Son iki aslan heykelinin akıbeti bilinmiyor. Bu gravürde görülen ikinci kapı aslanı İstanbul’da bulunduğunu söylediğim heykeldir. Bu gravür de Maraş Aslanı gibi Dr. Gwyther tarafından 1883’te çekilen fotoğraftan 1886’da kopyalanmış. Gravür “Sardinya, Yehuda, Suriye ve Küçük Asya’da Sanat Tarihi” isimli 1890 yılında yayımlanan kitapta yer almaktadır.
1897 – Maraş’ta İpek Pazarı

The Graphic, 1869 yılında İngiltere’de yayın hayatına başlayan haftalık görsel gazetedir. 20 Mart 1897 tarihinde yayınlanan sayısında tam sayfa Maraş çizimine yer verilmiştir. W. Small tarafından çizildiği belirtilen, Maraş’ta İpek Çarşısı başlığıyla verilen resmin altına şu uzun not düşülmüştür. “Küçük Asya’nın her şehrinin en belirgin özelliği çarşılarıdır. Maraş’ta da durum farklı değil. Birbirine benzeyen çarşıların koşturmaca içindeki insan manzaraları hep ilgi çekicidir. Çarşılar genellikle uzun dar bir tüneli andırır. Kirli ve karanlıktırlar. İçeriye vuran yegane ışık, çatılardaki kiriş boşluklarından gelir. Duvarlardaki küçük dolaplarda tüccarlar ürünlerini sergiler. Rengarenk kumaşların her yanı kuşattığı kıyafet ve ipek pazarı resmedilmeye değerdir. Çarşıların bir diğer özelliği ise bu ticari labirentlerin karanlık tonlarında sessizce yürüyen uzun deve katarlarıdır.”
1911 – Alabaş Köprüsü

1911 yılından bir kare. Zeytin Çayı üzerinde bulunan ve günümüze ulaşmayan Alabaş Köprüsü açıldıktan hemen sonra çekilmiş. Fesli yerliler ve melon şapkalı misyonerler köprüyü inceliyor. Bir dönemler İngiltere Kraliçesi’nin başnedimesi de olan Lady Cavendish’in finansmanıyla yapılan köprünün sıradışı hikayesi meraklıları için burada.
1915 – Bakırcılar Çarşısı

National Geographic dergisinin 1915 Ekim sayısında Ermenilerle ilgili geniş bir yazıyla birlikte yayınlanmış bu fotoğraf. Stephen Van R. Trowbridge tarafından çekilmiş. Kendisinin Antep’te bulunan Amerikan Koleji’nin kurucusu T. C. Trowbridge’in oğlu olduğunu belirtelim. Maraş’ta bir sokak manzarası başlığıyla verilen fotoğrafın altına şu not düşülmüş. “Maraş, aynı isimli sancağın Halep’e çok uzak olmayan en önemli şehri. Şehir doğuya özgü kilimleriyle meşhurdur ve büyük bir Ermeni nüfusa sahiptir.” Fotoğraf bakırcılar çarşısı ile semerciler çarşısının birleştiği yerde çekilmiş. Sağda ileride görülen kubbe Taşhan‘da bulunan Dua Kubbesi. Erkeklerin çoğunda fes var. Belinde tepsi ile dolaşan seyyar satıcı, yüklü atı çeken kadın, meraklı gözlerle kameraya bakan çocuklar fotoğrafta ön plana çıkıyor.
1912 – Taş Köprü

1911-1912 yıllarında Anadolu’yu yayan gezen seyyah W. J. Childs çekmiş bu fotoğrafı. İki atlı iki de yaya, Maraş’ta günümüze ulaşan en ihtişamlı tarihi köprüden geçiyor. Arkada çıplak Ahır Dağı.
1920 – Narlı Aksu Köprüsü

19 Ocak 1920’de Antep’ten Maraş’a ilerleyen Fransız iaşe kolu önce Arslanbey’in direnişiyle karşılaşmış ardından Karayılan tarafından bozguna uğratılmıştır. Karayılan’ın birlikleri daha sonra bölgedeki Aksu Köprüsü’nü ve telgraf hatlarını imha etmiştir. 24 gün sonra 12 Şubat 1920’de Maraş Kurtuluş’a erecektir. Kurtuluş’un hemen ardından bölgeye yeni bir köprü inşa edilmiştir. Bu kare Narlı Aksu Köprüsü‘nün 2 Mart 1920’de açılışında çekilmiştir. Malesef bu köprü 1930’larda bakımsızlıktan yıkılacaktır.
1920 – Tekkeden Tarihi Kent Merkezine Bakış

Tekke tarafından çekilmiş bu fotoğraf. Bugünkü Kent Meydanı binalarla dolu. Fotoğrafın ortasında yatay uzayan damlar Tarihi Maraş Çarşıları. Solda Saraçhane, Hatuniye ve Divanlı Camileri.
1930 – Suk-i Maraş

Tarihi Maraş Çarşılarının ana caddesi. Suk-i Maraş. Taş kullanılarak yapılmış tonoz üst yapının henüz yıkılmadığı yıllar. Şapka inkılabı sonrası olduğu ne kadar belli. Entarili çocuk ve beyaz çarşaflı ihtiyar kadın dikkati çekiyor.
1940 – Suk-i Maraş

Suk-i Maraş. Tonoz üst yapının, bir taş düştü diye belediye tarafından tamamen yıkıldığı 1940’lar.
1940 – Eski Belediye ve Ulu Camii

Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan Eski Belediye Binası ve Maraş Ulu Camii aynı karede. Fotoğraf Boğazkesen Camii‘nden çekilmişe benziyor. Bu meydan sonraki yıllarda sürekli değişikliiklere uğrayacaktır. Eski belediye binası ise 1980’lerin başında anlaşılmaz bir şekilde yıkılacaktır.