Osmanlı’nın son dönemlerinde batılı devletler azınlıklara yönelik faaliyetlerini yürütürken Anadolu’yu karış karış gezip birçok alanda çalışmalar yapmışlar, raporlar düzenlemişler. Bu çalışmaların başında arkeolojik araştırmalar geliyor. Özellikle haklarında, bıraktıkları tarihi eserler dışında o güne kadar pek fazla bilgi bulunmayan kayıp medeniyet Hititler’in Anadolu’nun her yerine yayılan tarihi mirası batılıları cezbediyordu. 18. yy da başlayıp giderek artan sayıda oryantalist seyyah Anadolu’yu gezip, eski Anadolu medeniyetlerinin izlerini sürmüş, tarihi eserlerini kayıt altına almış, yerlerini işaretlemiş, resmi izinlerle arkeolojik kazılar yürütmüşler, resmi ya da gayriresmi yollarla yurtdışına tarihi eserleri çıkarmışlardır.
Maraş’ta bu konuda batılı arkeologların ilgisini ziyadesiyle çekmiştir. Kahramanmaraş Anadolu’da müzecilik tarihinde önemli bir yere sahiptir. Dulkadiroğulları, 16.yy başlarında Maraş kalesini bölgede buldukları tarihi eserlerle bir açık hava müzesine dönüştürmüşlerdi. Bu nedenle arkeolojik araştırma için Maraş’a gelen oryantalistler Maraş’ta detaylı bir kazı çalışması yapma ihtiyacı da duymamışlar, birçok Hitit stel ve rölyeflerini kalede ve şehrin sokaklarında kendilerini hazır beklerken bulmuşlar, birçoğunu satın alarak veya kaçak yollarla yurtdışına çıkarmışlardır.
Bu yazıda Maraş’ta bulunup yurtdışında sergilenen tarihi eserleri okuyacaksınız. Yazıyı yeni eserler buldukça güncelleyeceğim. Yurtdışında bu müzeleri ziyaret ettiğinizde Maraş eserlerine göz atmayı, yurtdışında sergilenen başka Maraş eserlerini biliyorsanız yazının altında bulunan yorum bölümünden bize iletmeyi unutmayın. Her bir eserin başlığına veya fotoğrafına tıklayarak detaylı inceleme yazılarımı okuyabilirsiniz.
Maraş hakkında bilgi çoğalsın diye uzun süren araştırmalar ile bu eserleri sizlere sunuyoruz. Beğendiğiniz yazıları paylaşarak, içerik hakkında bildiklerinizi yazının altındaki yorum bölümünden ekleyerek ve Maraş Avucumda’yı sosyal medyada takip ederek destek olabilirsiniz. Yazılarımız giriş kısmı ya da kısa özeti alınıp, tamamı için bu sayfaya bağlantı verilerek kullanılabilir. Yazının tamamının başka sitelerde kullanılması hem bizim yeni eserler ortaya koyma şevkimizi kıracak hem de fikri haklarımızı ihlal edecektir.
Dünyanın en çok ziyaret edilen müzesi Louvre’da da Maraş eserleri var. Tarhunpiyas Steli, üzerindeki resimlerle döneminin sosyal yapısına ve aile ilişkilerine ışık tutan nadide bir Geç Hitit eseridir.
Tarhunpiyas Steli
Müze
Louvre Müzesi / Paris
Dönem
Geç Hitit (M.Ö 8. yy)
Edinme Tarihi
1936
Edinme Şekli
Antika pazarından satın alınmıştır
Yöre
Anadolu, Maraş
Malzeme
Bazalt
Boyutlar
Y: 74.50 cm ; G: 28,30 cm ; K: 15,50 cm
Türü
Mezar Steli (Yazılı)
Galeri
Yakın Doğu Eski Eserleri Sergi Salonunda gösterimde
Tüm dünyadan arkeoloji ve sanat eserlerinin en nadide örneklerinin sergilendiği Louvre Müzesi’ndeki bir diğer Maraş eseri Terazili Tüccar Steli, Üzerindeki resimlerle döneminin ticari hayatına ışık tutan nadide bir Geç Hitit eseridir. Tarhunpiyas Steli ile aynı anda antika pazarından satın alınarak Louvre Müzesi envanterine dahil olmuştur.
Terazili Tüccar Steli
Müze
Louvre Müzesi / Paris
Dönem
Geç Hitit (M.Ö 8. yy)
Edinme Tarihi
1936
Edinme Şekli
Antika pazarından satın alınmıştır
Yöre
Anadolu, Maraş
Malzeme
Kızıl Kireç Taşı
Boyutlar
Y: 49 cm ; G: 31,50 cm
Türü
Mezar Steli
Galeri
Yakın Doğu Eski Eserleri Sergi Salonunda gösterimde
19. yy’dan itibaren Maraş’ta bulunup, yurtdışına çıkarılan eserlerden bir tanesi Laramas Steli. Geç Hitit dönemi devletlerinden olan Gurgum’un o dönemki kralı Laramas hakkında bilgiler veren 7 satır Luvi hiyeroglif yazıtı ile çok kıymetli bir eserdir.
Laramas Steli New York’ta sergileniyor.
Müze
Newyork Metropolitan Müzesi
Dönem
Geç Hitit (M.Ö 10. yy)
Edinme Tarihi
1890
Edinme Şekli
Henry Marden anısına eşi tarafından 1890 yılında hediye edilmiştir.
Yöre
Anadolu, Maraş
Malzeme
Bazalt
Boyutlar
Y: 114,30 cm ; G: 58,42 cm ; K: 7,92 cm ; A: 93 kg
Laramas Steli New York’taki tek eserimiz değil. Maraş’ta görev yapan Misyoner Henry Marden tarafından şehrimizden alınıp Amerika’ya götürülen pek çok eser var. Bunlardan bir tanesi de lir çalan bir kadının resmedildiği taş rölyeftir.
Misyoner Henry Marden tarafından şehrimizden alınıp Amerika’ya götürülen ve son olarak New York Metropolitan Müzesi envanterine dahil olan bir diğer eser ise üç figürlü rölyef parçasıdır.
M.Ö. 8. yy’a ait olduğu tahmin edilen bu stel parçasında oturan bir kadın, at üstünde bir adam ve elinde yaprak veya tüy olan muhtemelen bir uşak resmedilmiştir. Berlin Yakındoğu Müzesinde (Vorderasiatishce Museum) bulunmaktadır.
Taşlardan gında geldi der gibisiniz. Dünya müzelerinde farklı malzemelerden eserlerimiz de var elbette. Bunlardan bir tanesi Biritish Museum envanterine kayıtlı olan altın ve gümüş parçalardan oluşan Riton. Diğer bir ifadeyle boynuz şeklinde yapılmış içki kabı.
Brisith Museum’da Maraş Orijinli Altın Riton
Müze
British Museum / Londra
Dönem
Ahameniş (Pers) İmparatorluğu dönemi (M.Ö 5. yy)
Edinme Tarihi
1923
Edinme Şekli
İngiliz Arkeolog Sir Charles Leonard Woolley’den satın alınmıştır
Yöre
Anadolu, Maraş
Malzeme
Gümüş, Altın
Boyutlar
Y: 21 cm ; G: 15 cm
Türü
Riton (Boynu Şeklinde İçki Kabı)
Galeri
Pers İmparatorluğu sergi salonu. Şu anda sergilenmemektedir.
Envanter
116411
Pota Kepçesi – British Museum
Aynı döneme tarihlenen Altın Riton ile birlikte 1923 yılında Arkeolog Charles Leonard Woolley’den antika pazarında satın alınarak British Müzesi koleksiyonuna dahil edilen bir diğer eser de Gümüş Pota Tutma Kepçesi.
British Museum’da Bir Maraş Eseri: Gümüş Pota Kepçesi
Müze
British Museum / Londra
Dönem
Ahameniş (Pers) İmparatorluğu dönemi (M.Ö 5. yy)
Edinme Tarihi
1923
Edinme Şekli
İngiliz Arkeolog Sir Charles Leonard Woolley’den satın alınmıştır
Yöre
Anadolu, Maraş
Malzeme
Gümüş
Boyutlar
Y: 18 cm ; G: 5,50 cm ; A: 216 gr
Türü
Kepçe, kulp
Galeri
Pers İmparatorluğu sergi salonu. Şu anda sergilenmemektedir.
1880 yılında Maraş’tan geçen Rusya’nın Halep Konsolosluğunda ateşe olarak görev yapan Albay Lundqvist tarafından yerel halktan satın alınarak önce Halep’e oradan da Tiflis ve Moskova’ya gönderilmiştir.
Simon Canaşia Müzesi’nde Bir Maraş Eseri
Müze
Simon Canaşia Müzesi (Gürcistan Devlet Tarih Müzesi)
Dönem
Geç Hitit
Edinme Tarihi
1880
Edinme Şekli
Rusya’nın Halep Konsolosu tarafından Maraş’ta satın alınarak Gürcistan’a iletiliyor
Dönem : Geç Hitit (M.Ö 10. - 9. yy) Edinme : 1960 Yöre : Anadolu, Maraş Malzeme : Andesit Boyutlar : Y: 46 cm ; G: 28 cm Türü : Taş Rölyef Kaynak : Horace L. Mayer ve Helen&Alice Colburn Fonu hediyesidir. Galeri : Antik Yakın Doğu (110) Envanter : 60.1156
Daha önce Fransa’da özel koleksiyonerlerde bulunan bu eser, 1960 yılında J. J. Keljman tarafından 1960’da satın alınarak New York’a getirilmiştir. Çok kısa bir süre sonra 21 Eylül 1960’da Boston Güzel Sanatlar Müzesi’ne hediye edilmiştir.
Sol tarafı kayıp olan stelde bir yemek sahnesi betimlenmiştir. Kısmen kenarı görünen masanın yanında taburede bir kadın oturmaktadır. Kadının giyindiği kenarı işlemeli tek parça kumaş, omuzunu açık bırakacak şekilde, baştan ayağa kadar uzanmaktadır. Kadının elinde muhtemelen bir kadeh bulunmaktadır.
Eserin kesin olarak nerede bulunduğu bilinmemekle birlikte içeriği itibariyle Maraş’a ait olduğu değerlendirilmektedir.
Dipnotlar
¹Bu yazıyı Boston Güzel Sanatlar Müzesi kayıtlarını kullanarak çevirdim.
Şeyma'nın eşi, Bilal ve Barış'ın babasıyım. Endüstri Mühendisiyim. Küçük şehirleri severim. Tarih ve arkeolojiye meraklıyım. Maraş'ı yürüyerek, bisiklet üstünde, yamaç paraşütüyle ve yüzerek keşfetmeye çalışıyorum.
