Metropolitan Müzesi’nde Bir Maraş Eseri: Rölyef Parçası

Güncelleme: 17 Mayıs 2020

Amerikalı Misyoner Henry Marden tarafından şehrimizden alınıp Amerika’ya götürülen pek çok tarihi eserden bir tanesi bu rölyef parçası. Daha önce yazdığım Laramas Steli ile birlikte New York Metropolitan Müzesi envanterinde yer alıyor.

Dünyanın ünlü müzelerinde yer alan diğer Maraş eserlerini merak ediyorsanız bu yazıya göz atabilirsiniz.

Rölyef Parçası: New York’ta Bir Maraşlı

Müze	Newyork Metropolitan Müzesi
Dönem	Geç Hitit (M.Ö 10. yy)
Edinme Tarihi	1891
Edinme Şekli	Maraş’ta görev yapan Amerikalı misyonerler Henry Marden ve William Hayes Ward koleksiyonundan
Yöre	Anadolu, Maraş
Malzeme	Bazalt
Boyutlar	Y: 93,98 cm ; G: 45,72 cm ; K: 7,62 cm ; A: 42 kg
Türü	Taş Rölyef
Galeri	400 numaralı galeride gösterimde
Envanter	91.34.3

Misyoner Parmağı

Maraş Amerikan İlahiyat Seminerinde görev yapan Profesör Henry Marden rölyef parçasını 1883 yılında bir ev inşaatında kullanılırken bulmuş ve özel koleksiyonuna dahil etmiştir. 1891’de Metropolitan Müzesi, steli William Hayes Ward’dan satın almıştır.

Dikey olarak kırılan ve sol tarafı büyük ölçüde kayıp olan rölyefte üç insan figürü bulunmaktadır. Kırık olan bölümde sadece diz altı görülen en büyük figürün hem kendi hem de stel boyutu dikkate alındığında oturduğu anlaşılıyor. Bu kişi uzun entari ve çarık giymiş. Sağda büyük figüre bakan daha küçük bir figür bulunuyor. Sağ elinde karşısındakine sunulan bir kadeh sol elinde palmiye yaprağı ya da tüy bulunan bu figürün sakalsız olmasından ve giyiminden genç bir erkek olduğu anlaşılıyor. Kısa kollu gömlek, süslü kemer, hareket kolaylığı sağlayan kısa etek ve bilek üstü hizasına gelen ayakkabı giymiş. Omuzlarına kadar uzanan kıvırcık saçlarını düz bir kafa bandı ile arkada toplamış.

İki figür arasında çapraz ayaklı bir masa var. Masanın üstünde istif edilmiş tabaklar ve boynu arkasına çevrili bir ördek bulunuyor. Sahne solda oturur vaziyette bulunan Tanrı’ya yapılan sunağı resmediyor olmalı. Kırık olan rölyeften tam olarak kestirilmesi zor olsa da üstte muhtemelen soldaki figürle ilişkili olan iple bağlı bir direk bulunuyor.

Her iki figürün ortasında altta küçük bir figür bulunuyor. Sol elinde bir mızrak sağ elinde ise önünde duran atın dizginlerini tutuyor. Rölyefin bu bölümü ciddi şekilde tahrip olsa da atın kaslı yapısı ve gözleri belirgin. Bir volkanil kayaç olan bazalttan yapılmış olsa da rölyefin sağlam kalan kısımlarından ustaca oyulduğu anlaşılmaktadır. Sanatçı neredeyse rölyefte hiç boş yer bırakmamış ve mekansal bakış açışı kaygısına düşmeden eserini ortaya koymuş.

Tıknaz ve kuvvetli figürler kalabalık sahneyle birlikle hareketli bir kompozisyon oluşturmuş. İşlenen konu, kullanılan malzeme ve oyma tarzı göz önünde bulundurulduğunda stelin Geç-Hitit Krallıkları dönemine ait olduğu söylenebilir. Bu krallıklar, M.Ö. 1600-1200 yılları arasında Güneydoğu Anadolu ve Kuzey Suriye’de hüküm süren güçlü Hitit ve Mitanni İmparatorlukları’nın geç bronz çağı sonrasında yıkılmasının ardından Suriye-Arap bozkırlarından kuzeye göçenler ve yerel küçük topluluklar tarafından kurulmuştu. Bu küçük krallıklar kendilerinden önceki Hitit ve Mitanni İmparatorluklarından izler taşıyan çok sayıda stel (kendi başına ayakta durabilen oyma taş eser) ve ortostat (binaların iç ya da dış duvarını kaplamak için kullanılan taş oyma eser) üretmişlerdi.

Kaynaklar

Bu yazıyı büyük oranda Newyork Metropolitan Müzesi kayıtlarını kullanarak hazırladım.