Maraş Alman Hastanesi
Güncelleme: 21 Kasım 2019
Alman Yardım Kuruluşu’nun Maraş Alman Hastanesi
Maraş Alman Hastanesi Gazipaşa Mahalesinde, bugünkü Şehit İlbey Caddesi’nde, Çocuk Bahçesi’nden Pınarbaşı’na uzanan sokağın kuzey tarafında, Doğu’da Hristiyan Sevdası İşleri Alman Yardım Kuruluşu (Deutscher Hilfsbund für Christliches Liebeswerk im Orient) tarafından kurulmuştur. Almanlar hastaneye, İncil’de adı sıklıkla geçen mekanlardan birinden esinlenerek Salem Hastanesi ismini vermişlerdir.
Salem Hastanesi’nden önce Almanların şehirde kiraladıkları iki odalı bir binada sağlık ocağı hizmeti verdikleri bilinmektedir. Bununla da ilgili yakın zamanda münferit bir yazı hazırlayacağım.
3 katlı, 15 erkek, 15 kadın ve 12 çocuk olmak üzere toplam 42 yataklı hastane, tamamen ahşaptan sanat değeri yüksek bir tasarımla inşa edilmiştir. Hastane 1900 yılında inşa edilmeye başlanmış, 26 Nisan 1904‘de hizmet sunmaya başlamıştır. Dönemin en gelişmiş aletleriyle donatılmış ameliyathane, doğumhane ve bulaşıcı hastalıklarla mücadele üniteleri hastanede yer almaktaydı. Hastanenin batı tarafındaki poliklinik binası da taş ve ahşaptan, büyük hacimli ama sanatsal açıdan daha az kıymetli bir yaklaşımla inşa edilmiş olup 1912 yılında faaliyete geçmiştir.
Alman Yardım Kuruluşu tarafından basılan Maraş temalı bir kartpostal
Kurulduğunda hekimleri ve hasta bakıcıları Alman ve Ermeni olan hastanede hizmetli kadrolarında Türkler de yer almaktaydı. İlk yıllarda Ermenilere ve Türklere hizmet veren hastanede, Berlin-Bağdat demiryolu inşaatı sırasında Alman işçiler ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında bölgede bulunan Alman askerler de tedavi edilmiştir. Birinci Dünya Savaşı’ndan mağlup ayrıldıktan sonra tüm Türkiye’deki varlıkları gibi Almanların Maraş’taki yetimhaneleri ve hastanesi de 1919 yılında Amerikan Yakın Doğu Yardım Kuruluşu’na (Near-East Relief) geçmiştir. Bu tarihten sonra Türk doktor ve hemşirelerin de görev yaptığı hastane, Amerikan Hastanesi olarak anılmaya başlanmıştır.
Alman Hastanesi personeli 
Hastanenin kadın personeli, Stanley Kerr, 1920
Tamamen ahşaptan yapılan ve savaş sonrası bakımsızlığa terk edilen hastane binası, şehirdeki birçok misyoner eseri gibi 1950’lerde yıkılmış, yerine Vali Konağı inşa edilmiştir. Hemen yanındaki poliklinik binası 1970’lere kadar kütüphane olarak hizmet vermeye devam etmiştir. 1980’lerin başında yol genişletme çalışmaları nedeniyle hem kütüphane hem de Vali Konağı hastane ile aynı akıbeti yaşamış ve yıkılmışlardır. Hastanenin bugünkü yerinde betonarme bir okul bulunmaktadır. Hastanenin hemen önünde görülen ve müslümanlara ait olduğu anlaşılan mezarlığın üstünde ise bugün apartmanlar yükselmektedir.
İnşaat Halinde 
Sonnen-Aufgang – 1911
Doğu’da Hristiyan Sevdası İşleri Alman Yardım Kuruluşu
1895 yılındaki Ermeni olaylarının hemen ardından, 1896 yılında Pastör Ernst Lohhman ve Dr. Johannes Lepsius tarafından Frankfurt’ta kuruldu. İlk yıllarında sadece Osmanlı topraklarında faaliyet yürüten kuruluş, Ermeni azınlıkların yoğun olarak yaşadığı şehirlerde yetimhane, okul ve hastaneler kurdu. Günümüzde Doğu’da Hristiyan Yardım Kuruluşu ismiyle Ermenistan, Lübnan, Irak, Suriye ve Almanya’da faaliyetlerine devam etmektedir. Maraş’taki faaliyetlerine de 1896 yılında başlayan kuruluş hastane dışında, yetimhane ve eğitim işleriyle de uğraşmıştır. Kuruluş o dönemler Maraş’ın önemli binalarının, sokaklarının ve sosyal dokusunun yansıtıldığı çok sayıda kartpostal basarak tüm dünyaya dağıtmıştır. Bu kartpostalların bir bölümünde Alman Hastanesi’ne yer verilmiştir.
1920 
1920 
Alman Hastanesi’nden Divanlı Camii’ne bakış., 1919, Stanley Kerr
Gündoğumu Dergisi
Hastaneyi kuran Alman Yardım Kuruluşu’nun 1899’da yayın hayatına başlayan Gündoğumu isimli aylık dergisi o dönemler tüm misyonlarından mektup, fotoğraf ve haberler içeren bir yayın politikası izlemiş. Derginin neredeyse 1919’a kadar olan tüm sayılarında Maraş’tan haberler ve bilgi notları yer almaktadır.
Sonnen Aufgan 1917 Ocak Sayısı 
Alman Yardım Kuruluşu tarafından basılan Maraş temalı bir kartpostal
Gündoğumu Dergisinde Yer Alan Hastane Hakkında Yazılar
Derginin 1904 Temmuz sayısında Alman Hastanesi’nin açıldığını duyuran ve hastane hakkında kapsamlı bilgiler veren yazıyı, 1917 Ocak sayısında yer alan 25 Ekim 1916 ve 8 Kasım 1916 tarihli iki mektubu Türkçe’ye çevirdim. Bağlantılara tıklayarak Alman Hastanesi’nin o günkü durumu hakkında önemli bilgiler veren yazıları okuyabilirsiniz. Vakit buldukça dergideki diğer yazıları da çevirmeye devam edeceğim.
Bu yazıda yer alan fotoğrafların pek çoğunun kaynağının bu dergi olduğunu belirtmek lazım. Gösterişli yapısıyla Maraş Alman Hastanesi şehrimizde görev yapan Stanleyy Kerr gibi misyonerlerin ve Hugo Grothe gibi arkeolog ve seyyahların fotoğraflarında da yer almaktadır.
