Kamereddin Hanı

Güncelleme: 2 Eylül 2020

Kamereddin Hanı, Elbistan – Gölbaşı Kervan yolu üzerindeki Nurhak Sırıklı Yaylası’nda bulunan 13. yüzyıla tarihlenen harabe vaziyette Anadolu Selçuklu eseridir.

Anadolu Selçuklu Devleti’nin Elbistan valisi olarak görev yapan Emir Kamereddin Bey tarafından 1237 yılında yaptırılan han, Kayseri’den gelip Elbistan ve Gölbaşı üzerinden Adıyaman ve Urfa’ya ulaşan ticaret yolu üzerinde bulunuyordu. Kuru Han ve Zilli Han gibi yol güzergahındaki yüklü katarlara soluk veriyordu. Elbistan tarafından gelen yol Nurhak’ın doğusundan güneye yönelerek Kamereddin Han, Gölbaşı Meydan Köyü ve Göksu Çayı üzerinde yer alan Ak Köprü’yü aşarak Gölbaşı’na ulaşırdı.

Maraş’ın En Büyük Hanı

Tamamına yakını uzun yıllar önce yokolan, yıkıntılarına bakılarak devasa ölçülerde olduğu anlaşılan hatta Tahsin Özgüç’e göre Karatay Han’dan sonra Anadolu’daki en büyük han olabileceği ifade edilen Çavlıhan’ın malesef net ölçülerini ve mimari planını büyük oranda harap olduğu için bilemiyoruz. Çavlıhan’ı saymaz isek Kamereddin Hanı ilimizdeki en büyük handır.

Elbistan üzerinden geçen Kayseri-Halep yolu normal şartlarda Nurhak içine girmeden, Alçiçek Köyü’nden güneye yönelerek, Engizek yaylaları üzerinden Helete’ye veya Küçükcerit’e iner, sonrasında Pazarcık ve Antep üzerinden Halep’e devam ederdi. Engizek’in geçit vermediği kış aylarında Kayseri-Halep arasındaki kervan yolu tam bu bölgede batıya kayarak birkaç gün uzar nispeten daha düşük rakımlı tepeleri aşar, Kamereddin Han’dan geçerek Gölbaşı üzerinden daha rahat bir ulaşım sağlanırdı.

Kamereddin Hanı, İç Anadolu’yu Güneydoğu’ya ve Suriye’ye bağlayan kervan yollarının Toroslar’ı aştığı en geçilebilir boğazda kurulsa da dört tarafı tepelerle çevrili konumu ve 1385 m’lik rakımıyla zorlu bir coğrafyada bulunuyordu. Muhtemelen kış aylarında yola revan olan kervanların çetin şartlara denk geldiğinde hesap ettiklerinden daha uzun süreli konaklayabilmeleri için çok büyük yapılmıştı.

Kamereddin Hanı stratejik olarak çok ehemmiyetli görünmüş olacak ki; etrafında başkaca bir antik iz olmamasına ve arkeoloji dünyasında o dönemler itirazlar gelse bile, Alman kartograf Richard Kiepert, 18. yy sonları ve 19. yy başlarında hazırladığı birkaç Anadolu haritalasında, Kamereddin Hanı’nı Peutinger Levhası’nda Comana (Şar/Tufanbeyli) ile Malatya arasında yer alan Arcilapopoli yerleşimine lokalize etmiştir.

Mimari Detayları

Bölge halkının Han Yaylası, Han Yazı diye de adlandırdığı, tarihi kayıtlarda Derbentağzı olarak geçen, Nurhak ilçesi Sırıklı Yaylası’nın güneyindeki dar platoda kuzey-güney doğrultusunda uzanan han, doğuya doğru yükselen bir tepenin eteğinde yaklaşık 1700 m² alan üzerine kurulmuştur.

Günümüze üst örtüsünün tamamına yakını harap vaziyette ulaşan hanın, duvar kalıntılarından, iki ana hacimden oluştuğu anlaşılıyor. Güneydeki hacmin batı duvarındaki kapıdan avluya giriş sağlanıyordu. Avlunun batı duvarında girişi kapısının kuzeyinde üç, güneyinde iki; doğu duvarında ise altı ayrı oda yer alıyordu. Odaların tamamının beşik tonoz örtülü olduğu ve birer kapı ile avluya açıldığı anlaşılıyor. Avlunun güney cephesini ise beşik tonoz örtülü tek bir sahından oluşan mekan kaplıyordu. Bu mekanın ahır olarak kullanıldığı tahmin ediliyor. Avlunun kuzeyindeki duvardaki kapıdan hanın kapalı hacmine giriş yapılıyordu. Bu hacmin iki sıra beşli paye ile üç sahna ayrıldığı ve beşik tonozla örtüldüğü tahmin ediliyor.

Duvar ve tonozlarında moloz taş kullanılan yapının duvar kaplamaları, kapıları ve destek kemerlerinde kesme taş kullanıldığı anlaşılıyor. 1930’lardan itibaren kesme taşların sökülerek çevre köylerdeki yapılarda kullanıldığı bilinmektedir. Han günümüzde harap vaziyettedir.

Kamereddin Hanı Kimin?

Kamereddin Hanı, birincil kaynakların ve yayınların çoğunda o dönemler Nurhak’ın da bağlı bulunduğu Elbistan sınırlarında gösterilir. Bazı kaynaklarda Gölbaşı Tapu ve Kadastro Müdürlüğü’nden alınan belgeye dayandırılarak Adıyaman’da olduğu belirtilmiş. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü’nün parsel sorgu sisteminden il ve ilçe sınırları bilgisine bakıldığında hanın Kahramanmaraş ili Nurhak ilçesi sınırlarında yer aldığı görülmektedir. 27 Şubat 1957 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı’na göre de Kamereddin Hanı, Maraş sınırlarında kalmaktadır. Gölbaşı Tapu Müdürlüğü’nden alınan belgeyi göremediğim için bilemiyorum ama hanın ve bulunduğu yaylanın tescil dışı alan olması, dolayısıyla parsel bilgisi bulunmaması bu ihtilafı ortaya çıkarmış olmalı. Keşke hangi ile ait olduğunu değil de hangi ilin bu tarihi eseri koruyamadığını tartışıyor olsaydık.

Kamereddin Hanı Nerede

Kamereddin Hanı, Nurhak ilçesinin genellikle Tatlar mahallesi hayvancılarının kışlak olarak kullandığı Sırıklı Yaylası’nda yer alır. Nurhak-Kapıdere yolunda Tatlar yol ayrımından hemen sonra sağa saparak ham yolu 10 km takip ederek ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar

• Bölgeyi avucunun içi gibi bilen Mahmut Alperen ve tüm Tatlarlı arkadaşları
• Cumhuriyet Arşivleri, 27 Şubat 1957 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı, BCA, 30-11-1-0 263-6-16
• Özkarcı, Mehmet. “Kahramanmaraş’ta Selçuklu Mimarisine Bakiş,” Uluslararasi Selçuklu Döneminde Maraş Sempozunu, 2016, Sayfa 14-53
• Bayhan, A. Ali; Salman, F. “Adıyaman Gölbaşı’nda bir Anadolu Selçuklu Kervansarayı,” 2005