AfşinTarih

Afşin Kuru Han

Güncelleme: 10 Nisan 2020

Afşin Kuru Han, Halep-Elbistan-Kayseri kervan yolu güzergahında, Afşin ilçe sınırları içerisinde yer alır. Günümüze harap vaziyette bulunan Kuru Han ile ilgili herhangi bir inşa kitabesine ve arşiv belgesine ulaşılamamış olup hanın yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. İlimizde bulunan Kamereddin, Sevdilli, Nurhak, Çavlı, Kurtpi, Kubatlı gibi diğer hanlarla birlikte kervan ticaretinin zirveye ulaştığı Anadolu Selçukluları döneminde 13. yy’da yapıldığı tahmin edilmektedir.

Naldöken Yollar

Han, Halep’ten başlayıp, Elbistan veya Afşin’den geçip Sarız üzerinden Kayseri’ye ulaşan tarihi kervan yolu üzerinde Tanır Mahallesi’nin 7 km doğusunda ovanın bitip kolay bir dağ geçidinin başladığı noktada yer alır. Antik dönemlerden beri kervanların yoğun şekilde kullandığı bu geçide, hala eski dönemlerden kalma nalların sıkça görülmesi nedeniyle, yöre halkı Naldöken ismini layık görmüştür.

Afşin Norşun Köyü'nde bulunan Kuru Han'ın güneyden görünüşü
Kuru Han günümüzde tamamen harap haldedir.

1563 tarihli Maraş tahrir defterinde hanın bulunduğu yer, Norşun Köyü’ne bağlı “Kuruca Han Mezrası” olarak geçmekte olup, mezranın yıllık hasılatının 1000 akçe olduğu ifade edilmektedir.

Kervan Yollarının Hakimi

Hanın konumuna baktığımızda günümüzdeki Tanır’dan Hurman Kalesi’ne ulaşan yolun aksine, antik dönemlerde kervan yolunun Hurman Çayı’nın sağ sahilini takip ettiği görülmektedir.

Kuru Han, yüzlerce yıldır rüzgar ve su erozyonu neticesinde günümüzde neredeyse tavanına kadar toprakla örtülmüş olup, uzaktan kendini belli etmemektedir.

Afşin Norşun Köyü'nde bulunan Kuru Han
Han Duvarları’nda Şeyhoğlu Satılmış’lar yok artık.

Kuzey-Güney doğrultusunda uzanan tek açıklığa sahip han yaklaşık 8m x 29m ölçülerindedir. Beşik tonozla örtülü hanın duvarları ve tonozu moloz taşla inşa edilmiştir. Beşiz tonozu destekleyen beş destek kemeri ise yontu taş ile örülmüştür.

Hanın güney ucunda yine beşik tonozla örtülü esas bir ön mekana sahip olduğu, ön mekana girişin doğudaki kapıyla, ön mekandan bir duvarla ayrılan ana açıklığa ise kemerli bir kapıdan erişildiği düşünülmektedir.

Hanın zemininde sarnıç olarak kullanıldığı tahmin edilen ayrı bir bölüm de yer almaktadır.

Afşin Norşun Köyü'nde bulunan Kuru Han
Kuru Han kaderine terk edilmiş

1950’lere kadar kullanıldığı bilinen hanın, motorlu taşıtların ve demir yollarının gelişmesiyle ehemmiyeti kalmamış, naldöken kervanlar yerini zorlu yol tanımayan dev makinelere bırakmıştır artık. Tanır-Maravuz yolunun günümüzdeki güzergaha taşınmasından sonra ise Kuru Han tamamen gözlerden ırak konumuyla doğanın ve definecilerin kaderine terk edilmiştir.

Afşin Kuru Han, bölgedeki diğer hanlar, Eshab-ı Kehf Külliyesi, Hurman Kalesi, Maravuz’daki Roma yazıtlarıyla birlikte değerlendirilerek, restore edilebilir, önemli bir kültür destinasyonunun parçası olabilir.

Yakınında İkinci Bir Han Daha Var

Hanın 500 metre doğusunda, dağ eteklerini takip ederek Tanır’a ulaşan yol üstünde ikinci bir tarihi kalıntı daha bulunmaktadır. 15 m x 15 m ölçülerinde kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanan bu yapının da bir han olduğu değerlendirilmektedir. İlk hana göre daha yüzeyde olması nedeniyle, çok daha fazla harap olmuş, günümüze sadece dış duvarları ve iç bölümdeki sütun pabuçları ulaşmıştır.

Afşin'de bulunan ikinci Kuru Han
Bölgedeki ikinci hanın kalıntıları

Hanın günümüze ulaşan kalıntılarından yola çıkarak, bu ikinci hanın beşik tonozlu üç sahına ayrıldığı, sahın aralarının duvarla değil birbirine paralel iki sıra üçlü sütunla desteklendiği anlaşılmaktadır.

Bu ikinci hanın ilkine göre daha yüzeyde kalmış olması ve daha kullanışlı sahınlara sahip olmasından yola çıkarak nispeten yetersiz kalan ilk hana ilave olarak sonradan inşa edildiğini tahmin ediyorum. Neden ilk hana bitişik yapılmadığı sorusu ile ayrı bir muamma. Belki de ilk hanın içinde sarnıç olduğu düşünülen bölümde zemin sıvılaşması vardı ve belki de ilk han bu nedenle tavanına kadar toprağa gömülmüştü, ilk hanın zemini uygun olmadığı için bu ikinci han yakınlarda farklı bir yere yapılmıştı. Bunlar tamamen şahsi fikirlerim olup, herhangi bir bilimsel kanıta dayanmamaktadır.

Afşin'de bulunan Kuru Han Planları
Her iki hana ait planlar

Kuru Han Nerede

Kaynaklar

  • Hillenbrand, R. Islamic Architecture: Form, function and meaning, 1994, Sayfa 553
  • Bilici, Z. Kenan, Anadolu Selçuklu Çağı Mirası, Mimari, 2016, Cilt 2, Sayfa 109
  • Karpuz, H. & Kuş, A. & Dıvarcı, İ. & Şimşek, F. Anadolu Selçuklu Eserleri, 2008, Cilt 1, Sayfa 402
  • Özkarcı, Mehmet. “Kahramanmaraş’ta Selçuklu Mimarisine Bakiş,” Uluslararasi Selçuklu Döneminde Maraş Sempozunu, 2016, Sayfa 14-53
  • Semerkand’dan Bosna’ya
Facebook Yorumları
Tıkla. Paylaş. Destek Ol.

Yusuf Köleli

Şeyma'nın eşi, Bilal ve Barış'ın babasıyım. Endüstri Mühendisiyim. Küçük şehirleri severim. Tarih ve arkeolojiye meraklıyım. Maraş'ı yürüyerek, bisiklet üstünde, yamaç paraşütüyle ve yüzerek keşfetmeye çalışıyorum.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir