27 Mayıs 1934 – Pazarcık’ta Pars Kaydı
Güncelleme: 23 Ocak 2022
27 Mayıs 1934 tarihli Akşam gazetesinde yer alan “Konya Civarında Kaplanla Mücadele” başlıklı haberi sizlerle paylaşıyorum. Haberde her ne kadar Konya diye belirtilmiş olsa da aşağıda açıklayacağım üzere bizim buralarda geçen olaylar anlatılmakta ve ilimizin sanıyorum en yakın tarihli pars kayıtlarını oluşturmaktadır. O dönem yayınlanan diğer gazeteleri de taradım ancak hiçbir gazetede öldürülen parsın fotoğrafına erişemedim. Daha eski olmakla birlikle bizim buralardaki diğer pars kayıtları için Yavuz Sultan Selim’in Dulkadir Topraklarında Kaplan Avlaması ve Paul Leon Seyahatnamesi yazılarıma göz atabilirsiniz.
Konya mı? Maraş Mı? Antep Mi?
Gazete kupüründen de görülebileceği gibi habere konu olayın Konya’nın Pazarcık kazasına bağlı Şeyhliceridi köyünde yaşandığı aktarılıyor. Ancak bizim Pazarcık dışında Bilecik ve Kars gibi illerde de geçmiş dönemlerde Pazarcık ismiyle anılan ilçe ve beldeler bulunsa da Konya’nın ne bugün ne de geçmişte Pazarcık ismiyle bir kazası bulunduğuna dair herhangi bir kayıt bulamadım. Şeyhliceridi isimli bir köy ise sadece bizim coğrafyamızda mevcuttur. Dahası haberde geçen mıntıka ve şahıs isimleriyle, hadisenin gerçekleşme şekline kadar köylülerce hatırlandığını, ömrüm yeterse en kısa sürede köye giderek bu konuda köylülerle söyleşi yapacağımı da belirtmek isterim. Netice olarak olayın bizim Pazarcık’ta yaşandığı sabittir.
27 Mayıs 1933’de yani haberin yayınlandığı tarihten tam bir yıl önce Pazarcık kazası Maraş vilayetinden alınarak Gaziantep vilayetine bağlanmıştır. Reisicumhur tarafından 23 Mayıs 1934’te yani haberin yayınlandığı tarihten sadece 4 gün önce onaylanan dahiliye vekaleti kararnamesi ile de Şeyhliceridi köyü Pazarcık kazasına bağlı iken Gaziantep vilayeti merkez kazasına bağlanmıştır. Özetle haberin yayınlanmasından sadece bir yıl önce Maraş vilayetinin Pazarcık kazasına bağlı olan Şeyhliceridi köyü, haberin yayınlandığı tarihte Gaziantep vilayetinin merkez kazasına bağlı idi. Bir şekilde il bilgisi gazete baskısına yanlış aktarılmıştı. Kaza bilgisi ise henüz dört gün önce resmiyet kazandığından ne muhabirin ne de habere kaynaklık eden köylülerin haberdar olduğu bir durum değildi diye düşünüyorum.
Son olarak Pazarcık kazasının 12 Ocak 1944’de tekrar Maraş’a bağlandığını ve Şeyhliceridi köyünün ise Gaziantep büyükşehir ilan edildikten sonra kurulan merkez Şehitkamil ilçesine bağlandığını, günümüzde ise köyün adının resmi evrak ve tabelalarda Atalar Mahallesi, sakinlerinin hafızasında ise Şıhlıcerit Köyü olarak yaşadığını hatırlatmak isterim.
Anadolu Parsı: Nam-ı Diğer Kaplan
Haberde kaplan olarak ifade edilen hayvan bugün pars veya leopar olarak bildiğimiz kedidir. Olayın gerçekleştiği il bilgisi gibi bu da mı yanlış yazılmış diye düşünenler olabilir. Burada bir yanlışlık yok aslında. Anadolu insanı hiçbir zaman gerçek bir kaplan görmedi doğal ortamında. Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu’nun İran sınırlarındaki birkaç Hazar Kaplanı kaydı dışında Anadolu içlerinde Türklerin hüküm sürdüğü dönemlerde kaplan varlığıyla ilgili hiçbir veri yok elimizde. Anadolu yaban hayatının büyük kediler familyasının zirvesinde pars yani leopar bulunuyordu. Leopar alt türlerinin içinde en büyük gövdeye sahip Anadolu Parsı, her türlü ortamda gizlenme yeteneği, birden çıkıp avını kapması ile meşhurdu. Bu nedenle ismi de kaplan olarak biliniyordu. Hala Anadolu Parsının bir zamanlar bulunduğu kırsaldaki ihtiyarlara parsı sorsanız bilmezler ama kaplan derseniz hemen heybelerindeki hikayeleri anlatmaya başlayacaklardır.
Bu haberi teyit etmek için aradığım Şeyhliceridi köyünün ihtiyarlarının pars veya leoparın ne olduğunu bilmediklerine, kaplan dediğimde ise hemen haberde yazılan hadiseyi anlatmaya başladıklarına şahit oldum.
Haberin daha rahat okunması için yazım ve noktalamayı günümüzde kabul gören kurallara göre uyarladım. Unutulmaya yüz tutmuş kelimelere parantez içerisinde eğik karakterlerle açıklamalar ekledim.
Haber metni buradan itibaren başlamaktadır.
Konya Civarında Kaplanla Mücadele
Üç köylü bir kaplanı güçlükle öldürmeye muvaffak oldu
Konya’da Pazarcık kazasının Şeyhli Ceridi köyünden otuz beş yaşlarında Yusuf oğlu İbrahim, Ok Kayası denilen mevkide gördüğü iki kekliği vurmak için çalılar arasına siper aldığı sırada oradan çıkan bir kaplanın kendisine yaklaşmakta olduğunu görmüştür.
Kaplanın beş metre mesafeye kadar sokulmasını fırsat bilen İbrahim av tüfeğini kaplana tevcih ederek (yönlendirerek) ateş etmiştir. Ağır surette yaralanan kaplan derhal avcının üzerine atılmış ise de İbrahim daha evvel çalılar arasından yana çekilmiş, kaplanın hamlesi de boşa gitmiştir. Kaplan aldığı ağır yaranın tesiri ile yere yatmış, fakat İbrahim yanına sokulmaya cesaret edemeyerek iki köylüden daha imdat istemiştir.
İbrahim köylülerle beraber kaplanın yanına sokulurken canavar ansızın hücum ederek İbrahim’in omuzuna dişlerini geçirmiş, fakat köylüler ellerindeki demir kazmalar ile kaplanı başına vura vura öldürmüşlerdir.
Haber metni buradan itibaren başlamaktadır.
