Fransisken Kilisesi
Güncelleme: 9 Haziran 2020
Batılıların Osmanlı bünyesindeki azınlıkların doğal koruyucuklarına soyunması Franzız ihtilali ile başlamıştı. 19. yy’ın başlarında ikili anlaşmalar ve Osmanlı’nın azınlıklara verdiği haklar ile bu süreç resmiyet kazanmış, Anadolu’daki birçok şehirde birbiri ardına azınlıklara hizmet eden batılı okullar ve kiliseler açılmaya başlanmıştı. Amerika ve Almanya Protestan, Fransa ve İtalya Katolik, Rusya ise Ortodoks kiliseleri kurup Ermenileri kendi saflarına çekmeye çalışıyorlardı.
Maraş’ın En Büyük Yapısı
Bu süreçte 1890’lardan itibaren İtalyan kökenli Katolik tarikatı olan Fransisken Rahipleri Maraş’ta yapılanmaya başlamışlardır. Osmanlı Arşivlerindeki belgelerde Terasanta Latin Rahipleri, Terasanta Latin Rahibeleri ismiyle anılan bu tarikatın, Çukuroba Mahallesi’nde Abarabaşı tepesinde okul ve konut yaparak şehirde yapılanmaya başladığını anlıyoruz. Açılış tarihini kesin olarak bilmemekle birlikte Fransisken Kilisesi inşaatının 1890’ların sonunda veya 1900’lerin hemen başında başlayıp birkaç yılda tamamlandığını yine Osmanlı arşivlerinden anlıyoruz. 1800’lerin sonun kadar çekilen kentin en eski fotoğraflarında boş görülen Abarabaşı tepesinde, şehrin o dönemler en büyük binası olarak inşa edilen anıtsal ölçülere sahip bu kiliseyi ve çan kulesini 1900’lü yılların başında çekilen eski fotoğraflarda görebiliyoruz.
Resmi adı Podovalı Aziz Antuan Kilisesi olan yapı, kalenin doğusunda, Kanlıköprü’nün kuzeyinde, şehre hakim Abarabaşı tepesinde yer alırdı. Bu nedenle Abarabaşı Kilisesi ismiyle de bilinirdi. Katolik mezhebinin en büyük cemaatlerinden olan Fransisken Rahipleri, geniş bez kullanan diğer cemaatlerin aksine cübbelerinin beline uçları düğümlü kalın beyaz kendir dolarlardı. Bu nedenle kilise Maraş halkı arasında Belikendirliler Kilisesi diye de anılırdı. Birçok romana ve sinema filmine konu olan bu tarikatın Maraş’ta bulunan kilisesinde İtalyan ve Ermeni rahipler görev yapardı.
Çan Kulesinde Keskin Nişancılar
Maraş kurtuluş mücadelesi döneminde Fransızların üst olarak kullandığı en önemli noktalardan bir tanesi idi Fransisken Kilisesi. Buraya konuşlanan Fransız birlikleri arasında meşhur 412. alayın 2. bölüğü, bir bölük Ermeni lejyoner ve malesef bir bölük Cezayirli keskin nişancı da vardı.¹ Şıh Camii minaresinin kiliseye bakan kuzey yüzüne saplanmış top mermisi bu kiliseden atılmıştı.
Yapılışından henüz 20 yıl sonra, 21 Ocak – 12 Şubat 1920 arasında Maraş kurtuluş mücadelesinde düşman güçlerine doğrudan ev sahipliği yapan bu kilise, şehrin tamamen harap olduğu, birçok cami, kilise ve konağın yakılıp yıkıldığı 22 gün boyunca belki de en az hasar gören yapılar arasında yer aldı.
Kurtuluş harbi sonrası uzunca bir süre atıl vaziyette bırakılan binanın 1936-1938 yıllarında yıkıldığı ifade ediliyor. Tam olarak ne zaman, kim tarafından, neden yıkıldığı bilinmiyor. Müzeye, okula hatta camiye çevrilip yaşatılamaz mıydı bilmiyorum ama savaşta düşmanın üstlendiği stratejik noktalardan biri olması akibetini hazırlamışa benziyor.
Fransisken Kilisesi Neredeydi?
Günümüzde kilisenin yerinde Kahramanmaraş Ortaokulu bulunmaktadır.
¹Lions of Marash, Stanley Kerr
