Son Ağaç Bükücü: Külekçi Mustafa

Güncelleme: 7 Ağustos 2019

Külekçi Mustafa Usta, Tarihi Maraş Çarşılarında geleneksel el sanatlarından olan külek imalatının son yaşayan ustalarındandır. Yıllardır burada külek imal etmektedir. Bu iş ustasının kendisine emaneti imiş. Mustafa Usta’ya biraz çekinerek kendisinden sonra bu işi kim yapacak diye sorduğumuzda cevap çok net geliyor.

-Hiç kimse!

Külek Çeşitleri

Kaç çeşit külek olduğunu soruyoruz. On bir çeşit külek varmış. Eskiden hacim esasına dayalı ölçü birimi olarak kullanılıyormuş. En çok buğday ölçmekte kullanılırmış. Elbette yoğurt ve Kahramanmaraş’ta çok yaygın olan tarhana da külek ölçüsüyle ifade edilirmiş. Günümüzde alış satışta ölçü birimi olarak kullanılmasa bile evlerde ve büyük imalathanelerde tarhananın hala külekle ölçüldüğüne şahit olabilirsiniz.

İsim	Muadili
Ölçek	1 kg
Şirik Urubla	2 kg
Çelik Urubla	2.25 kg
Ketas Yarımlık	4 kg
Yarım Çelik	5.5 kg
Keltas	7 kg
Üç Urubla	8 kg
Çelik Şinik	11 kg
Beş Urubla	13 kg
Havayi	16 kg
Grat	22 kg

Verilen ölçüler buğday içindir. Yoğurt ve tarhana için farklı ağırlık değerleri çıkmaktadır.

Ölçü dışında gıda muhafaza için de kullanılmaktadır. Yoğurt çalmak için kullanıldığında külek yoğurdun salgıladığı suyu üzerine almaktadır. Bu şekilde yoğurdun hem daha koyu hal alması hem de daha uzun süre bozulmadan muhafaza edilmesi sağlanmaktadır. Elbette küleğin su tutma kapasitesi sınırsız değil. Yaklaşık 300 gr suyu tutabildiğini öğreniyoruz.

Mustafa ustanın külek yapımında kullandığı mastar ilgimizi çekiyor. Kimin yaptığını sorduğumuzda çok eskiden yapıldığını en az 50 yıllık olduğunu öğreniyoruz.

Ardıcın Doruğunu Bilir misin?

Mustafa Ustayla tanışmamız biraz ilginç olmuştu. Ekmek tahtası almak için kapalı çarşıya gitmiştim. Üzerinde Külekçi yazan dükkana yöneldim ve dükkan önünde sergilenen ekmek tahtasının hangi ağaçtan yapıldığını sorduğumda, Usta yüzüme tuhaf tuhaf baktı.” Çam ağacı” diye kısaca cevapladı. Başka ağaçtan yapılmış tahta olup olmadığını sorduğumda bana ” Ardıcın doruğunu biliyor musun?” diye sordu. Bilmediğimi söyleyince içeri buyur etti. Büyük bir küleği terse çevirip tabure yaptı ve anlatmaya başladı.

Köyün birinde komşular arasında arazi tartışması çıkar, iş büyür ve kavgaya dönüşür. Taraflardan biri diğerini taşla yaralayınca konu mahkemeye intikal eder. Mahkemede hakim sanığa olayı anlatmasını söyler.

Taş atan olayın nasıl olduğunu anlatırken karşı tarafın “ardıcın doruğuna” saklandığını söyler. Hakim ardıcın doruğu nedir diye sorar. Sanık ” Hakim olmuşsun ama ardıcın doruğunu bilmiyorsun!” der. Mustafa Ustadan, ustaya yakışır şekilde dersimizi aldıktan sonra çam ağacından yapılma ekmek tahtasını satın aldım ve kullanmaya başladık. Bir müddet sonra ustanın yanına tekrar uğradığımda beni hatırlamadığını farkettim.

“Usta beni hatırlamadın galiba?”

“Kusura bakma çıkaramadım.”

“Usta ben ardıcın doruğunu bilmeyen adam.”

Külek Nasıl Yapılır?

Küleğin silindir yüzeyine kasnak, dış kenar çerçevelerine ise çember adı verilir. Bir tabanı vardır. İstenirse kapak da yapılabilir. Kasnak yapımında en çok söğüt ağacı kullanılmaktadır. Diğer kısımlar için en çok çam ağacı kullanılır. Kasnak için kullanılacak ağaç ince bir biçimde kesilir ve silinir. Daha sonra ıslatılarak bükülmesi için kalıba alınır. Eğildikten sonra kalıptan çıkarılır ve çemberle bişrleştirilerek külek yapılır.

Nasıl Gidilir?

Kahramanmaraş Kapalı Çarşısının Semerci sokağından giriş yaptığınızda sağ kolunuz üzerinde üçüncü dükkandır. Üzerinde Külekçi yazmaktadır. Neredeyse bütün toplu taşıma araçları külekçinin de bulunduğu Tarihi Maraş Çarşıları’ndan geçmektedir.

Külekçi Mustafa Kalay
Semerciler Çarşısı No:12
Tel: 0539 406 6283 - 0535 842 5908