21 Ekim 1931 – Maras Bir Fıstık Diyarıdır
Güncelleme: 6 Eylül 2021
21 Ekim 1931 tarihli Milliyet gazetesinde yer alan “Maraş, havalisi ile bir fıstık diyarıdır” başlıklı haberi sizlerle paylaşıyorum. Haberde Maraş’ın fıstık başta olmak üzere öne çıkan çeşitli tarım, gıda ve el sanatı ürününden bahsedilmektedir. Bu ürünlerden bazıları günümüzde de üretilmeye devam ediyor. Bir kısmı coğrafi işaret tesciline de sahip. Bazıları ise sadece evleri, çarşı ve pazarları değil hafızaları da çoktan terketmis.
Haberin daha rahat okunması için yazım ve noktalamayı günümüzde kabul gören kurallara göre uyarladım. Unutulmaya yüz tutmuş kelimelere parantez içerisinde eğik karakterler ile açıklamalar ekledim.
-Muhabir Mektubu-
Maraş, havalisi ile bir fıstık diyarıdır
Bilhassa Amerikalıların rağbet ettikleri fıstık istihsalâtının diğer taraflara da teşmiline çalışılıyor.

MARAŞ: Maraş deyince akla bir çeltik memleketi gelmelidir. Bu vilâyette senevi 215 milyon okka pirinç istihsal (üretim) olunur. Buğday, arpa dahi çok miktarda ihraç olunmaktadır.
Buranın bilhassa üzümleri meşhurdur. Bu üzümler yaş ve kuru olarak sarf olunduğu gibi nefis pekmezler ve ravandalar imal olunur. Bunlardan başka mazı, kize, cehre, palamut, çam kabuğu, mahmuze, kudret helvası, fıstık âlâ Halep yağları ihraç olunur. Zeytin ve zeytin yağları da inkişaf (gelişme) eylemektedir.
Kudret Helvası
Buralara mahsus tabii bir gıdadır. Bu helva mazı yaprakları üzerinde hasıl olmaktadır. Tarafı İlâhiden Hazreti Musa’ya gökten inzal olunan helva işte bu helvadır!
Fıstık
Bu havali bir fıstık diyarıdır. Çerez ve meze olarak İstanbul’da büyük bir işteha ile yediğimiz ağzı açık şam fıstıkların membaı burasıdır. Bu fıstıkların asıl istihsal merkezi Ayıntab ile Maraş’tır. Bilhassa Amerikalılarca çok rağbet gösterilen bu fıstıkların Cebelibereket ile Antalya vilâyetlerinde çoğaltılmalarına gayret olunmaktadır.
Fabrikalar ve sanayi
Maraşta bir çeltik fabrikası yapılmıştır. Sanayi bankası bu fabrikanın sahibidir. Elektrik fabrikası şirketinin infisahı (feshedilme) üzerine muattal (atıl) kalmıştır. Debbağhaneleri (tabakhane) sayesinde saraçlık inkişaf eylemiştir. Buranın doğramacılığı çok terakki eylemiştir. Cevizden günagün mobilyalar, sandalyeler, masalar imal ve civar vilâyetlere ihraç olunmaktadır. Cevizden pek san’atkârane yapılmış tavlalar gördüm bunların içinde birkaç tanesi cidden calibi nazarı dikkat idi. Tavlanın içi ve dışı mine halinde pek üstadane bir şekilde işlenmiş ve menteşeleriyle çengelleri altından yapılmıştı. Türk san’atının bir nümünei bedayii (harika bir örneği) olmak üzere büyük bir makama takdim edilecek olan bu tavlayı miralay Kemal bey ve arkadaşları ile beraber takdir ve sitayişler içinde temaşa eyledik.
Kıçıkırık çetesi!
Maraş havalisinde iki seneden beri faaliyette bulunmuş olan ve 10 kişiden ibaret olan bu çete geçen sene bir köye uğrayarak ekmek yaptırmışlardır. Köylüleri bü çetenin zulmünden kurtarmak için misafir oldukları hane sahibi ekmeğin içine delice (Lolium temulentum) katarak bunlara yedirmiş ve hepsini baygın bir hale getirdikten sonra derdestleri için hükümete ihbar eylemiştir. Jandarmalar pek geç geldiklerinden bu melun herifler baygınlıklarını geçirip uyanmışlar ve o sırada yetişen jandarmalarla müsademeler (çatışma) yaparak kaçmışlardır. Jandarmaların avdetinden (ayrılış) sonra tekrar köye gelen bu alçaklar hane sahibinin karısına “Sen bu ellerle mi ekmeği yapmıştın?” diyerek kollarını kesmişler ve zavallı kocasını da dana keser gibi boğazlamışlardır.
Ragıp Kemal
