Osmanlı Arşivlerinde Maraş Yangınları

Güncelleme: 14 Eylül 2021

Roma, İstanbul, Bursa gibi büyük şehirlerin tarihi yangın hikayeleri ile doludur. Bu yangınlar kimi zaman savaşlar sırasında, kimi zaman kazaen ortaya çıkmış. Büyük oranda ahşaptan mamul sırt sırta binmiş evleri, itfaiye teşkilatının gelişmemiş olması nedeniyle de söndürülemeyerek çok fazla büyüyen yangınlara dönüşmüş. Kimi zaman tek bir mahallenin etkilendiği yangınlarda, bazen tüm şehir hasar almış.

Bu yazıda, Maraş ilinde cereyan eden yangınlar hakkında düzenlenmiş Osmanlı ve Cumhuriyet arşiv belgelerini meraklıları için listelemeye çalıştım. Belgeler hakkında yorum yapmadan sadece okunmuş hallerinin özetlerini sundum. Merak edenler Devlet Arşivleri internet sayfasından ilgili belgelere erişerek detayları öğrenebilirler. Yeni belgeler buldukça yazıyı sürekli güncelleyeceğimi belirtmek isterim.

---

Bu yazı ilginizi çektiyse arşiv belgelerine göre Maraş’tan Gemi İnşası için Kesilen Ağaçlar ve Maraş’ta Salgın Hastalıklar yazılarını da okumanızı tavsiye ederim.

---

• Belge Özeti: Maraş’da çıkan yangınla ilgili Nakibi Sabit Efendi’nin medhali olup olmadığının soruşturulması. 
• Belge Tarihi:  H-09-03-1274
• Kurum: MVL.
• Yer Bilgisi: 316 – 22

• Belge Özeti: Maraş’ın Doğanlı Mahallesi’nde çıkan yangının süratle bastırılmasından memnunluk duyulduğu.
• Belge Tarihi: H-23-06-1274
• Kurum: A.}MKT.MHM.
• Yer Bilgisi: 125 – 91

• Belge Özeti: Maraş’taki yangının bir simitçi fırınından çıktığının anlaşıldığı.
• Belge Tarihi: H-30-5-1300
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 122 – 87

• Belge Özeti: Maraş’da meydana gelen yangında zarar görenlere mal sandığından verilecek meblağ hakkında.
• Belge Tarihi: H-15-10-1301
• Kurum: İ..DH.
• Yer Bilgisi: 926 – 73402

• Belge Özeti: Maraş’da meydana gelen yangından zarar görenlere mal sandığından verilecek meblağ ile iane toplanmasına izin verilmesi.
• Belge Tarihi: H-21-10-1301
• Kurum: İ..DH.
• Yer Bilgisi: 926 – 73374

• Belge Özeti: Maraş’da meydana gelen yangında zarar görenlere dağıtılmak üzere padişah tarafından ihsan edilen paranın ancak üçte birinin dağıtılıp geri kalan miktarının verilmediği ve zaruret içinde kaldıklarına dair yangınzedelerin şikayeti üzerine bu hususda tahkikat yapılması.
• Belge Tarihi: H-16-10-1303
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1356 – 8

• Belge Özeti: Zeytun’daki yangında asker üzerine ateş edilmesi ve bu hususta alınan tedbirler.
• Belge Tarihi: H-21-11-1304
• Kurum: Y..A…HUS.
• Yer Bilgisi: 205 – 66

• Belge Özeti: Zeytun kazasında meydana gelen yangından dolayı zarara uğrayanlara yardım edilmesi kapsamında, harikzedegana (yangınzedelere) birer aylık zahire verilmesinin uygun görüldüğü.
• Belge Tarihi: H-22-11-1304
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1445 – 106

• Belge Özeti: Zeytun’da vuku bulan yangında dokuz yüz ev beş kilise ve iki mektep yandığı.
• Belge Tarihi: H-27-11-1304
• Kurum: Y..PRK.ASK.
• Yer Bilgisi: 41 – 27

• Belge Özeti: Maraş’ın Zeytun kasabasındaki yangında zarar gören Ermenilere yardımda bulunulmasına ilişkin Ermeni Patrikliği’nin takririnin Sadaret’e takdimi.
• Belge Tarihi: H-02-12-1304
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1441 – 58

• Belge Özeti: Zeytun kasabasında çıkan yangını söndürmek üzere giden askerin üzerine silah atıldığının Haleb’den bildirildiği.
• Belge Tarihi: H-15-12-1304
• Kurum: Y..A…HUS.
• Yer Bilgisi: 206 – 47

• Belge Özeti: Kıtlıktan zarar görenler için Haleb vilayetinden toplanan yardımın, Zeytun’daki yangında zarar görenlere aktarılması hususunda, Yaver-i Ekrem Derviş Paşa’dan gelen yazının Sadaret’e takdimi.
• Belge Tarihi: H-23-12-1304
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1446 – 31

• Belge Özeti: Kıtlığa maruz kalanlar için Haleb Vilayeti’nce toplanan ianenin yangına düçar olan Zeytun ahalisi için kullanılması.
• Belge Tarihi: H-13-01-1305
• Kurum: Y..PRK.ASK.
• Yer Bilgisi: 2 – 35

• Belge Özeti: Maraş debbağhane çarşısındaki yangın nedeniyle bir çok dükkanın zarar gördüğü.
• Belge Tarihi: H-29-11-1305
• Kurum: Y..PRK.ASK.
• Yer Bilgisi: 48 – 68

• Belge Özeti: Maraş yangınında evi yananlara meccanen inşaat tezkiresi verilmesi teklifine dair Haleb Vilayeti telgrafının icabı icra olunmak üzere gönderildiği.
• Belge Tarihi: H-15-12-1305
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1535 – 34

• Belge Özeti: Maraş’ta meydana gelen yangında dükkan ve evleri yanarak sefalete düşen halkın ihtiyacı olan zahirenin menafi hisse-i ianesinden taviz suretiyle verilmesi.
• Belge Tarihi: H-24-03-1306
• Kurum: MV.
• Yer Bilgisi: 37 – 68

• Belge Özeti: Maraş yangınzedelerine verilmek üzere Haleb Valiliği’nce talep olunan hıntanın, menafi hisse-i ianesinden itası.
• Belge Tarihi: H-28-03-1306
• Kurum: A.}MKT.MHM.
• Yer Bilgisi: 498 – 72

• Belge Özeti: Maraş’ta evi ve dükkanı yanan ahaliye menafi hisse-i ianesinden verilmesi irade gereği olan yardımdan, ahalinin ödeme gücünün yerinde olmaması ve bereketli bir sene yaşanmaması dolayısıyla vazgeçildiği, mümkünse bu insanlara mesken temini için nakit verilmesi gereği ve teferruatına dair Haleb Vilayeti tahriratının takdim olunduğu.
• Belge Tarihi: H-29-06-1306
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1600 – 8

• Belge Özeti: Maraş yangınında zarar görenlere atiyye verilmesi.
• Belge Tarihi: H-28-02-1307
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1669 – 16

• Belge Özeti: Yangın sonrası yeniden yapılacak olan Zeytun Kazası Hükümet Konağı inşat masrafı olan meblağdan Dahiliye, Adliye ve Seraskeri’ye isabet eden kısımların bütçelerine konulmasının istenilmesi.
• Belge Tarihi: H-27-05-1308
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 1798 – 41

• Belge Özeti: Maraş Askeri hastanesinde Binbaşı odasında yanıcı madde atılarak yangın çıkarma teşebbüsü ve mütecasirlerin aranması.
• Belge Tarihi: H-26-10-1309
• Kurum: Y..PRK.ASK.
• Yer Bilgisi: 82 – 45

• Belge Özeti:  Maraş’ın Zeytun kasabasındaki yangında hizmetleri görülen Tahrirat Katibi Ali Rıza Efendi ile Zabıta Memuru Hasan ve Meclis-i İdare A’zası Nazarbet ağaların Tahlisiye madalyasıyla taltifleri.
• Belge Tarihi: H-07-05-1311
• Kurum: DH.MKT
• Yer Bilgisi: 169 – 18

• Belge Özeti:  Maraş’da gece Müslümanlarla Ermeniler arasında olay çıktığı, bir hayli ölü ve yaralı olduğu, çıkan yangınların söndürülemediği.
• Belge Tarihi: R-06-09-1311
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 184 – 37

• Belge Özeti:  Maraş’ın Şekerdere, Künbet, Restebaiye Mahallelerinde yangın çıkartıp askere ve halka ateş açan Ermeniler ile çıkan çatışmada asker ve Müslümanlardan otuz ölü, erbab-ı fesededen doksan sekiz ölü olduğu, yüz elli evin yandığı, olayların yatıştırıldığı.
• Belge Tarihi:  R-09-09-1311
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 184 – 60

• Belge Özeti: Zeytun kazasının Orta Mahallesi ahalisinden Atik Karabet’in evinde çıkan yangından sonra yapılan aramada cephane ve tüfek ele geçirildiği.
• Belge Tarihi: H-29-03-1314
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 13 – 87

• Belge Özeti: Zeytun Ermeni isyancıları tarafından Beşen, Kurtel, Susa, Gurce, Akatir, Kerimli Demerek, Çukurhisar ve Geben adlı köylere yapılan saldırılar sonucu vuku bulan katl, yangın ve saire hakkında malumat.
• Belge Tarihi: M-31-12-1896 H-26-07-1314
• Kurum: HR.TH.
• Yer Bilgisi: 186 – 103

• Belge Özeti: Maraş’ta kain misyoner Mekalim’in (Macallum) köşkünün ahırında çıkan yangının söndürüldüğü ve kundaklandığına dair bir emareye rastlanmadığı.
• Belge Tarihi: R-03-06-1318
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 289 – 143

• Belge Özeti: Maraş’da mukim Amerika misyonerlerinden Doktor Lin’in hanesi ahırının yandığı ve yapılan tahkikatta yangının çıkmasında kasta müstenid herhangi bir emareye rastlanmadığı, gerekli müdahalenin yapılarak can ve mal emniyetinin temini için tedbir alındığının Hariciye Nezareti’ne bildirildiği.
• Belge Tarihi: H-21-05-1320
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 568 – 50

• Belge Özeti: Beşinci Ordu Otuzyedinci Alay İkinci Tabur Tabib Yüzbaşısı Mehmed Efendi’nin Maraş’ta çıkan yangındaki başarılarından dolayı Tahlisiye Madalyası ile taltifi talebi.
• Belge Tarihi: H-22-09-1321
• Kurum: DH.MKT.
• Yer Bilgisi: 800 – 72

• Belge Özeti: Maraş harikinde (yangınında) muhterik olduğu (yandığı) iddia olunan pul ve sair evraktan dolayı muhakeme olunan Maraş Düyun-ı Umumiye sabık Memuru Mehmed Ali Efendi hakkındaki ilam suretinin itası hakkında Düyun-ı Umumiye Vekili Haşim Efendi’nin arzuhali.
• Belge Tarihi: H-24-12-1325
• Kurum: ŞD.
• Yer Bilgisi: 3049 – 38

• Belge Özeti: Maraş yangınındaki pul zayiinden dolayı Düyun-ı Umumiye Memuru İzzet ve Katibi Mehmed Ali Efendilerin sorumlu olmadıkları.
• Belge Tarihi: H-23-05-1329
• Kurum: DH.MTV.
• Yer Bilgisi: 21 – 66

• Belge Özeti: Bağlardaki ağaçları kesen Kirkor’un ve Artin’in yakalandıkları, yangın meselesi için de tahkikatın devam ettiğine dair Maraş Mutasarrıflığı’nın tahriratı.
• Belge Tarihi: M-24-05-1913 H-17-6-1331
• Kurum: HR.SYS.
• Yer Bilgisi: 84 – 68

• Belge Özeti: Elbistan kazasında Efsus Nahiyesi Çarşısı’nda çıkan yangında dört dükkanın yandığı bir şahsın yaralandığı ve yangın hakkında tahkikatın yapıldığı.
• Belge Tarihi: H-23-06-1332
• Kurum: DH.EUM.EMN.
• Yer Bilgisi: 73 – 19

• Belge Özeti: Fırnıs nahiyesinde bulunan Rumeli muhacirlerinden Şurun’un evinin çıkan yangın neticesinde yandığı.
• Belge Tarihi:  H-17-10-1333
• Kurum: DH.EUM.2.Şb
• Yer Bilgisi: 10 – 62

• Belge Özeti: Maraş’ın Süleymanlı kasabası Yukarı Mahallesi’nde sakin reji kolcusu Arnavut Hasan’ın evinde çıkan yangın ve zararının aza indirilmesi için yapılan çalışmalar.
• Belge Tarihi:  H-18-11-1333
• Kurum: DH.EUM.2.Şb
• Yer Bilgisi: 11 – 50

• Belge Özeti: Bugün akşama kadar Maraş şehrinin bombardıman edildiğine ve şehirde yangın çıktığına, katliamdan korkan ahalinin müdafaaya devam ettiklerine dair.
• Belge Tarihi:  R-25-01-1336
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 657 – 72

• Belge Özeti: Maraş’da Fransızların müteaddid noktaları bombardıman ettikleri ve çatışmanın şiddetle devam ettiği, Cami-i Kebir civarı ile Pınarbaşı Camii ve Şekerli Mahallelerinde yeniden yangın çıktığı.
• Belge Tarihi:  R-31-01-1336
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 657 – 134

• Belge Özeti:  Fransızların kışladan iki nöbet top ve mitralyöz bombardımanından başka bir harekette bulunmadığı, yangın ve sokak muharebesinin devam ettiği, birkaç cami ve kiliselerin de yandığı, ahalinin müdafaada sebat ettiği ve vaziyette bir değişiklik olmadığına dair.
• Belge Tarihi:  R-05-02-1336
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi:  658 – 49

• Belge Özeti: Bombardıman ve yangından doğan hasar ve zayiatın tahkik ve tespitine çalışıldığı, birkaç koldan teşkil kılınan heyetlerden alınacak malumat-ı sahihanın bildirileceğine dair.
• Belge Tarihi:  R-20-02-1336
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 668 – 129

• Belge Özeti: Maraş’da yangın çıkarmak isteyen bir Ermeni’nin evini ateşe vermesi.
• Belge Tarihi:  
• Kurum: HR.SFR.1.
• Yer Bilgisi: 111 – 44

• Belge Özeti: Bombardıman ve yangın dolayısıyla resmi daireler ve hususi binalarda meydana gelen hasarın derecesi, zayiatın miktarı ve livanın genel durumu hakkında bilgi verilmesine dair Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti’nden Maraş Mutasarrıflığı’na çekilen telgraf.
• Belge Tarihi:  H-27-05-1338
• Kurum: DH.ŞFR.
• Yer Bilgisi: 107 – 92

• Belge Özeti: Maraş’ın Fenk köyünde evleri yanan Veli ve 4 arkadaşına 50 m3 işlenmemiş kerestenin parasız olarak verilmesi.
• Belge Tarihi: 14.05.1940
• Kurum: 30-18-1-2 / KARARLAR DAİRE BAŞKANLIĞI
• Yer Bilgisi: 91 – 47 – 1

• Belge Özeti: Maraş İli Eloğlu Bucağındaki yangından zarara uğrayanlara kerestelik ağaç verilmesi.
• Belge Tarihi: M-10.04.1953
• Kurum: 30-18-1-2 / KARARLAR DAİRE BAŞKANLIĞI
• Yer Bilgisi: 131 – 30 – 9

---

Bu yazı ilginizi çektiyse arşiv belgelerine göre Maraş’tan Gemi İnşası için Kesilen Ağaçlar ve Maraş’ta Salgın Hastalıklar yazılarını da okumanızı tavsiye ederim.