Şehirler de insanlar gibi canlıdır aslında. Küçükken büyür ve gelişirler. Her mevsim ayrı bir renge bürünür kıyafet değiştirirler. Bazen deprem ve sel gibi doğanın müdahalesi ile büyük yaralar alabilir hatta Germanicia gibi yokolabilirler. Bazen de Maraş’ın 1920’de yaşadığı gibi, evlerin yakıldığı, tarihi eserlerin top mermileriyle dövüldüğü şehir savaşları neticesinde kentler tanınmayacak hale gelebilirler.
Hepimiz büyüklerden şehrin eski haline ilişkin anılar dinlemişizdir. Şehrin gelişimi iyi ya da kötü yönde olsa da çoğu kişide eskiye özlem baskındır. Ben de bu yazıda, Kahramanmaraş’ın zaman içerisinde meydana gelen değişikliklerini aynı açılardan çekilmiş fotoğraflarla kayıt altına almaya çalıştım.
Eski fotoğrafları seyahatnamelerde, geçmiş gazete yapraklarında ve internette buldum. Bu fotoğrafları günümüze ulaştıran kıymetli insanları, kaynakları tespit edebildildiysem belirttim. Yeni fotoğrafları aksini belirtmediysem eğer kendim çektim. İyi bir fotoğrafçı olmasam da elimden gelenin en iyisini yapmaya çalıştım. Fotoğraf bilgilerinde eksiklik ya da yanlışlık farkederseniz ya da fotoğrafın kaynağını biliyorsanız yorum olarak belirtirseniz güncelleme yapabilirim. Sürekli yeni fotoğraflar ekleyerek guncelleyeceğim yazıyı, aşağıda yer alan sayfa numaralarına tıklayarak okuyabilirsiniz.
1930’lar – Suk-i Maraş. Anadolu’nun en eski kapalı çarşılarından biri. Çocuklar da dahil erkeklerin tamamı şapkalı. Çarşıda hırdavatçılar göze çarpıyor. Fotoğraftaki tek kadın beyazlar içerisinde.1940’lar – Suk-i Maraş. Sağdaki dükkanın kapısının formundan ve çarşının biraz ilerde sola kıvrılmasından bir önceki fotoğrafla aynı açıdan çekildiği belli oluyor. Tonoz üst yapı, bir taş düştü diye belediye tarafından tamamen yıkılmış. Çocuklar şapka takmıyor artık.2015 – Suk-i Maraş. Çarşı adına restorasyon denilemiyecek bir bakımdan geçmiş. Kıyafet mağazaları çarşıya hakim görünüyor.1940’lar – Çocuk Bahçesi. Aynı tarihlerde bu bölgeden başka fotoğraflar da var. Muhtemelen hepsi aynı fotoğrafçının eseri. Poz verenlerin arkasında bulunan taş duvarla çevrili alan birkaç yıl sonra çocukların oynacağı küçük bir parka dönüştürülecek. Sonrasında park bölgeye ismini verecek.2015 – Çocuk Bahçesi. Park hala erinde duruyor ama çocuklar uğramıyor artık. Araç yoğunluğunun sebebi bölgedeki birkaç meşhur paçacı ve kebapçı.2015 – Şehit Çuhadar Ali ve Uzunoluk Caddeleri kesişimi. 2015 – Şehit Çuhadar Ali ve Uzunoluk Caddeleri kesişimi. Tarihi konaklar yerini betonarme binalara, taş yollar ise asfalta bırakmış.1940’lar – Işık ve Uzunoluk Caddeleri kesişimi.2015 – Işık ve Uzunoluk Caddeleri kesişimi.1920’ler – Kaleden kent merkezine bir bakış. Ulu Camii’nin karşısına sonradan yıkılacak olan taş Belediye Binası henüz inşaa edilmemiş. Taş Medresenin etrafı evlerle çevrili olduğu zor seçiliyor. Sonradan Trabzon Caddesine dönüşeçek tarla ve bahçeler geri planda.2015 – Kaleden kent meydanı. Ulu Camii ve Kale arasındaki Taş Medrese dışındaki bütün yapılar yıkılmış.1930’lar – Tekkeden kent meydaanına bakış. Ulu Camii’nin üstü toprak dam. Henüz çatı yapılmamış. Ulu Camii’nin karşısında yeni yapılmış belediye binası. Binanın altındaki büyük boşluktan Akdere ve Kanlıdere’nin suları akıyor. Tepede Fransiskan Kilisesi.2015 – Tekkeden kent meydaanına bakış. Eski Belediye binası ve tepedeki kilise yıkılmış. 80 sene önce çıplak olan ahır dağı büyük ölçüde ormanlaştırılmış.1960’lar – Kıbrıs Meydanından çekilmiş. Sağda Saraçhane Camii, ilerde Ulu Camii ve kale. Şehirde betonarme binalar yükselmeye başlamış.2015 – Kıbrıs Meydanından Ulu Camiye giden yol. Binalar sehrin simgelerini kuşatmış. Kaldırımdaki çınarlar da büyüyünce ilerdeki kale zorlukla seçilir olmuş.2015 – Kıbrıs Meydanın’ndan kaleye bakış. Yollar asfaltlanmış. Meydan tamamen değişmiş. Kale ve Ahır Dağı yeşermiş. Kapalı Çarşı’nın meydana açılan kapıları yıkılmış.1969 – Kıbrıs Meydanı’ndan kaleye bakış. Kıbrıs’da soydaşlarımız zorlu günler geçirmeye başlamışlar belli ki. Neredeyse Türkiye’nin bütün şehirlerinde o dönem Kıbrıs ismi meydanlar ve caddelere verilmekte. Kalede ve Ahır Dağı’nda ağaç yok. Asfaltın bilinmediği yıllar, taş döşeli yollar. Kapalı Çarşı’nın heybetli çifte kemerli kapısı kent meydanına açılıyormuş o zaman. Şimdi sorsanız hatırlayan yoktur.1920’ler – Tekkeden Tarihi Maraş Çarşıları. Tarihi camilerin minareleri çok belirgin. Fotoğrafın ortasında yatayda boydan boya uzanan düz damlar Suk-i Maraş ve Kapalı Çarşı. Sağ ortada çarşının Dua Kubbesi ve Taşhan. Solt alttaki kubbe 1960’larda yıkılan tarihi Çay Hamamı olsa gerek.2015 – Tekkeden Tarihi Maraş Çarşılarına bakış. Çarşılar betonların gölgesinde kalmış. Minareler dahi zor seçiliyor.
Şeyma'nın eşi, Bilal ve Barış'ın babasıyım. Endüstri Mühendisiyim. Küçük şehirleri severim. Tarih ve arkeolojiye meraklıyım. Maraş'ı yürüyerek, bisiklet üstünde, yamaç paraşütüyle ve yüzerek keşfetmeye çalışıyorum.
