J. R. Metheny Kaleminden 1906 Yılının Maraş ve Pazarcık Ovaları

Güncelleme: 19 Nisan 2022

John Renwick Metheny

Mersin Amerikan Kız Koleji kurucusu Dr. David Metheny’nin oğlu J. R. Metheny 1881’de Suriye’nin Lazkiye şehrinde dünyaya geldi. Renkli bir kişiliği olan Renwick keman yapımından harita çizimine kadar çeşitli işler yaptı. Birinci Dünya Savaşı sırasında Anadolu ve Suriye haritalarında gerekli düzeltmeleri yapmak üzere askeri makamlarca görevlendirildi. İyi bir ressam ve amatör arkeologdu. Kilikya bölgesinde 16 yıl yaşadı. Yazları Mersin’in Gözne Yaylasında, kışları Mersin’de geçirdi. Renwick Metheny 1947’de Detroit, Michigan’da yaşama veda etti.

1905-1906 yıllarında Adana, Maraş, Antep dolaylarında Hitit eserlerini ve antik yerleşimleri araştırmak üzere çıktığı seyahatine ilişkin notları 1907’de İngilizce yayın yapan Amerikan Şarkiyat Topluluğu Dergisi’nde “Kilikya ve Kuzey Suriye’de Yolculuk Notları” başlığıyla yayınlanmıştır.

Maraş ve Pazarcık ovalarına ilişkin kısa ama önemli gözlemler barındıran eserin şehrimize ait bölümlerini Türkçe’ye çevirip yayınlıyorum. Bu seyahati esnasında altı ayını Maraş’ta geçiren yazarın daha geniş anlatımlarına veya seyahatnamesine ulaşabilirsem onları da bu sayfada çevirip yayınlayacağım.

---

Çeviri metin başlıyor. Keyifli okumalar dilerim. Beğenirseniz paylaşmayı unutmayın.

---

Kilikya ve Kuzey Suriye’de Yolculuk Notları

Ahır Dağı’nın derin ve geniş bir kesitinde yer alan Maraş şehri, ovaya kadar uzanıyor. Kalede bir Hitit steli şehirde ise iki diğer Hitit taşı bulunuyor. Şehrin güney ve doğu uçları daha eski yerleşimlerin üzerine kurulmuşa benziyor. T harfine benzeyen Maraş Ovası’nın gövdesi güneyde Gâvur Gölü (Kafir Göl) tarafına uzanıyor. Gâvur Gölü’nün batısında daha önce haritalanmamış küçük bir göl daha var. Yağmurlu havalarda bu iki göl birleşiyor. Ovada en büyüğü Fındıcak yolunun yakınında bulunan yaklaşık on iki höyük var. Maraş’ın güneydoğusunda Yukarı Pazarcık Ovası bulunuyor. Yaklaşık dokuz höyüğün bulunduğu bu ovada özellikle Eski Han olarak bilinen en büyük höyük incelenmeye değer görünüyor.

1906 Haziran ayında Dr. Kiepert’in haritasına göre Çobantepe’nin batısında bulunan rölyefleri aramak için Maraş’tan ayrıldım. Dr. Puchstein’in güzergahını takip etmeye çalıştım ama ya kurak mevsimde yola koyulduğu ya da rotasının farklı olduğu sonucuna vardım. Zira Altın Köprü’den sonra güneye doğru dört saat boyunca geçit vermeyen bataklıklar vardı. Dört saat detaylı araştırmama rağmen bölgede bahsedilen rölyefleri¹ bulamadım.

Maraş’tan Aşağı Pazarcık Ovası’na doğru güneye giden tek yol Karataş Tepesi’nden geçip, ovanın doğusuna iniyordu. Bu bölgede Aksu’nun Kuyumcu sığlığından karşıya geçerek Aşağı Pazarcık Ovası’na ulaşılıyordu. Çok tehlikeli bataklıklar nedeniyle seyyahlar yanlarında rehber olmadan bu ovayı geçmeyi denememeliler.

Aşağı Pazarcık Ovası’nda birkaç tane höyük var. En büyük ikisi Fanfas (Pınarhüyük) ve Fanfas’ın güneyindeki Kara Hüyük köylerinde bulunuyor. Fanfas’ın güneyinde etrafı bataklıkla çevrili küçük bir höyük var. Bu höyüğün doğusunda, Çobantepe eteklerinde, değirmene yakın siyah bir taş üstünde, yaklaşık 117 cm uzunluğunda, 56 cm genişliğinde 30 cm kalınlığında rölyef bulunuyor. Yarım daire şeklindeki üst kısmı bulunan taş, yüzü yukarı bakacak şekilde yerde yatıyordu. Üzerindeki figürün sol ayağının bulunduğu sağ alt köşesi eksikti. Bir kralı belki de bir tanrıyı temsil eden figürün sağ tarafı izleyiciye dönük. Sol elinde birazdan öldüreceği bir kuzu sağ elinde ise bir kılıç var. Sol tarafında bulunan kılıç kını beline sarılmış kemere asılı. Uzun düz entari giymiş. Sağ ayakkabısının ucu yukarı bakıyor. Yakınlarda buna benzeyen bir başka rölyefin daha bulunduğu belirtiliyor.

Maraş ve Pazarcık’taki höyüklerin yerlerinin özenle seçildiği belli oluyor. Aralarında bütün tabii yollar höyüklerle korunuyor. Bazı durumlarda bir ya da daha fazla höyük geçitlerin hemen yanına kurulmuş. Örneğin iki höyük ve bir kalenin bulunduğu Maraş’a bakarsak, Tekerek’teki höyüğün Maraş Ovası’ndan kuzeye giden yolları koruduğu anlaşılıyor. Ovada da durum benzer. Önemli olduğu değerlendirilen bölgelerde etrafı yapay bataklıklarla çevrili höyükler var. Fanfas ve Eskihan’da bu durum net bir şekilde görülmektedir.

---

Çeviri bölüm burada bitmiştir.

---

Bize Destek Olun

Maraş hakında bilgi çoğalsın için uzun uğraşlar sonucunda hiçbir beklenti içinde olmadan bu eserleri sizlere sunuyoruz. Beğendiğiniz yazıları paylaşarak, tanıdıklarınıza önererek ve Maraş Avucumda’yı sosyal medyada takip ederek bize destek olabilirsiniz. Konu hakkında bildiklerinizi, varsa içerikteki eksik ve kusurlarımızı yazının altına yorum olarak belirtmeniz de çok faydalı olacaktır.

Yazımızın giriş kısmı ya da kısa özeti alınıp, tamamı için bu sayfaya bağlantı verilerek kullanılabilir. Yazının tamamının referans verilse dahi başka sitelerde kullanılması hem bizim yeni eserler ortaya koyma şevkimizi kıracak hem de fikri haklarımızı ihlal edecektir.

---

Dipnotlar

¹J.R Metheny’nin bulamadığı rölyefi 1929 yılında Alman Arkeolog Von der Osten bulacaktır.