Keklikoluk Mezarları

Güncelleme: 29 Ağustos 2019

Tarih Kokan Bir Köy

Göksun’un Keklikoluk köyünde (artık mahalle) 20 civarında taş sandukalı mezar yer almaktadır. Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan Dağların Gazeli Maraş kitabındaki mezar kültürüyle ilgili bölümü okurken haberdar olduğum sandukaların, kitapta sadece iki tane fotoğrafına yer verilmiş, sandukalarla ilgili başka herhangi bir bilgi sunulmamıştı. İnternette ve ilimiz hakkındaki diğer yayınlarda da Keklikoluk Mezarları hakkında bilgi bulamayınca ilk fırsatta yerinde görmeyi istedim.

Keklikoluk Göksun’a 23 km uzaklıkta, Göksun-Kayseri yolunun hemen sağında yer alıyor. Köyün Koçgiri aşireti mensuplarınca 1870’lerde kurulduğu tahmin ediliyor. 2015 yılı mayıs ayında Kayseri’ye yaptığım bir yolculukta köye uğradım, köylü ile mezarlar hakkında konuştum, sandukaları görüntüledim.

Unutulan Sandukalar

Sandukalar mahallenin sırtını dayadığı yamaçta, köy mezarlığının içerisinde yer alıyor. Bugüne kadar dışardan kimsenin bu mezarları araştırmadığını, bir tanesinin üzerinde yer alan Arap alfabesiyle yazılmış metinde ne yazdığını köydekiler dahil kimsenin bilmediğini köyde konuştuğum kişilerden öğreniyorum. Şaşırıyor ve cevap alamadığım soruyu soruyorum: “Hiç kimse mi merak etmedi? Bir bilene soran olmadı mı?”

• 

• 

İşçiliği ve sarf edilen emeği ile önemli kişilere ait olduğu aşikâr olan bu sandukaların, sadece bir tanesinde yer alan tarihe(h. 1333 / m. 1914-1915) göre Osmanlı’nın son dönemlerine ait olduğunu düşünmüştüm ilk başta.

Sandukaların kimlere ait olduğuna ve gerçek tarihine; bölgede doğup büyüyen Eğitim Müfettişi İskender Yıldız’ın ilk yayınlandıktan dört ay sonra yazıya yaptığı yorum açıklık kazandıyor. İskender Bey’in aktardığına göre; elim hadiseler sonucu vefat eden babasının dedesi ve diğer aile fertlerine ait olan mezarlar, Osmanlı dönemine değil, 1930’lu yıllara ait. İskender Bey, sandukaların bir tanesinde yer alan tarihin de içinde yatan mevtanın doğum tarihi olabileceğini düşünüyor.

Sandukalar tescilli değil, koruma altına da alınmamışlar. Buna rağmen çok fazla tahrip edilmemiş görünüyorlar. Birkaç tanesi devrilmiş, bir tanesinin üzerine sonradan Latin harfleriyle isimler kazınmış,  bazılarının altındaki kabirler çökmüş ya da kazılmış olsa da taş sandukaların büyük oranda orijinal hallerini korudukları görülüyor. Köy halkı merak etmese de kıymetini bilmişe benziyor bu eserlerin.

Esas kabirlerin üzeri sarı renkli kesme kevek taşından 3 ya da 4 basamaktan oluşan kaideyle örtülmüş. Kaidenin üstünde aynı kesme taştan yapıldığı anlaşılan sandukalar tahmini olarak 100*90*40 cm boyutlarında. Taşların Sarız sınırındaki bir ocaktan alındığını düşünüyor mahalle sakinleri. Dikdörtgen prizma şeklinde yükselen sandukaların üst kısmı uzun kenarlardan perdahlanarak yarım silindirik forma kavuşturulmuş. Bu silindirik kısmın ortası oyularak tekrar düzlenmiş ve baş ve ayak ucunda kalan bölümlere kuşların su içmesi için küçük kare çukurlar oyulmuş. Bu forma benzetilerek betondan ya da mermerden yapılan yeni mezarlar da gözüme çarpıyor etrafta.

Her Sandukada Ayrı Motif

Taş sandukaların üzerindeki motifler dikkatimi çekiyor. Çoğu sanduka üzerindeki motiflerin tamamlanamadığı görülüyor. Motiflerin taşların kesildiği ocakta değil, sandukalar kurulduktan sonra mezarların üzerinde işlendiğini anlıyoruz. Kafamızda bir soru işareti daha oluşturuyor bu durum. Bu motifler neden tamamlanamadı acaba?

Üzerlerindeki motiflere göre sandukaları üç gruba ayırabiliriz. İlk grup, erkeklere ait olduğu tahmin edilen, üzerinde tüfek, tabanca, mermi şeridi (ya da tarak) ve ayakkabı motifi bulunan sandukalar.

İkinci grupta ise Anadolu’nun birçok yöresinde karşınıza çıkabilecek cezve ve tepsi içerisinde kahve fincanı motifleri dikkat çekmektedir.

Bunların dışında güneş, palmiye ve hurma dalları, çarkıfelek, Mührü Süleyman(altı köşeli yıldız), hilal- yıldız, çiçek ve geometrik motiflerin bulunduğu sandukaları da görebiliyoruz.

Meçhul Yazı

Sandukalardan bir tanesinde yukarda bahsettiğim gibi h.1333 tarihi işlenmiş bir tanesinde ise 3’lü revak motifinin içerisine bugüne kadar kimsenin okumadığı ve ne yazdığını bilmediği Osmanlıca bir yazı yazılmış.

Yazıyı fotoğraflayıp, üniversite yıllarında aynı evi paylaştığım ev arkadaşım, tarihçi, eski yazı ustası Fuat Uçar’a okuması için gönderdim. Fotoğrafın net olmaması nedeniyle bazı bölümleri okunamasa da bu mezarlarla ilgili bilinmeyenlere ışık tutmuştur. İlk fırsatta yazıyı tekrar fotoğraflayıp yazının tamamının okunmasının ardından bu sayfayı güncelleyeceğiz.

(Okunamadı)	… Hû eğer (?)	İnnâ fetehnâ leke
(Okunamadı)	(Okunamadı)	Fethen mubina innâ lillâhi ve innâ
Bu işte bulamadılar can (?)	(Okunamadı)	İleyhi raciun
Felek kahr itdi	Sultan (?) konmaz (?) niceden	(Okunamadı)
İki arslan can (?)	İtdi … … anları al	(Okunamadı)
Da’va kalsun o	Yeşil don giyenleri	(Okunamadı)
Divân-ı mahşere	Yalan dünya değil misin?	(Okunamadı)
Efendiler	Nice canları alan nice
	(Okunamadı)

Sağ sütunda Fetih suresinin ilk ayetleri ile Bakara suresindeki ondan geldik ona döneceğiz ayeti yer alıyor. Orta ve sol sütunda ise duru bir Türkçe ile kaleme alınmış sitem içeren şiirler yer almaktadır.

Belki bir gün bölgedeki akademisyenler ve uzmanlar bu mezarlar üzerinde daha detaylı çalışmalar yapar ve kültür varlığı olarak tescil edilerek koruma altına alınmasını sağlarlar.

Yazımızdan Sonra Mezarlar Tescillendi

Keklikoluk mezarları yazımızı okuyan Gaziantep Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nda çalışan Emrah Kurtaran, mezarların tescil edilip koruma altına alınmasına yönelik çalışmaları başlatmıştır. Yaklaşık bir buçuk yıl süren bu çalışmalar sonucunda Keklikoluk Mezarlığı Gaziantep Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 28.07.2017 tarih ve 2336 sayılı kararıyla  tescil edilmiştir. Mezarlıkla birlikte bölgede bulunan Keklikoluk Kalesi de 28.07.2017 tarih ve 2335 sayılı kararla tescillenmiştir.

Bu yazının bu kadar kısa sürede Maraş’ın kültürel bir mirasının korunmasına vesile olması da, beni ayrıca mutlu etmiştir. Tescil sürecinde emeği geçen koruma kurulu arkeologları, sanat tarihçileri, uzmanları ve yöneticilerine ayrıca teşekkür ediyorum.

Nasıl Gidilir

Göksun’dan Kayseri istikametine giderken 23. km’de yolun hemen sağında yer alır. Mezarlık köyün içerisindedir. Her yıl 14 Mayıs -15 Haziran arasında köyde mezar kaldırma töreni yapılmaktadır. Kaybettikleri yakınlarını anmak için Türkiye’nin her yerinden aşiret mensuplarının bir araya geldiği törenlerde dev kazanlarda yemekler yapılır, Yasin okunur, ağıtlar yakılır, son bir yılda ölenlerin kabirleri yapılır, mezarlığın genel bakımıyla ilgilenilir.